انواع شیشه‌آلات آزمایشگاهی

شیشه‌آلات آزمایشگاهی از جمله اجزای مهم در علم و صنایع آزمایشگاهی هستند. این ظروف به عنوان ابزار اصلی در انجام آزمایشات و تحقیقات در زمینه‌های علوم شیمی، فیزیک، بیولوژی و دیگر رشته‌های علوم استفاده می‌شوند. شیشه‌آلات آزمایشگاهی با خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و حرارتی خاصی که دارند، باید بتوانند مقاومت لازم را در برابر تغییرات دما، فشار و واکنش‌های شیمیایی ارائه دهند.
در این مقاله، به بررسی و بحث در مورد انواع شیشه‌آلات آزمایشگاهی، خصوصیات آن‌ها و کاربردهای مختلف در آزمایشگاه می‌پردازیم. همچنین در این مقاله نکات مهمی در خصوص انتخاب و استفاده ایمن از شیشه‌آلات آزمایشگاهی را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
با مطالعه این مقاله، خوانندگان قادر خواهند بود تا بهترین شیشه‌آلات آزمایشگاهی را بر اساس نیازهای خود انتخاب کنند و در انجام آزمایشات خود به صورت ایمن و دقیق عمل کنند.

تعریف شیشه آلات آزمایشگاهی

لوازم و شیشه‌های آزمایشگاهی، وسایلی هستند که در آزمایشگاه‌ها و صنایع مختلف برای انجام آزمایشات و کار با دستگاه‌ها و نمونه‌های آزمایشگاهی استفاده می‌شوند. این لوازم شامل وسایل نگهداری نمونه‌ها، مخلوط‌سازی، اندازه‌گیری، انتقال و غیره می‌باشند.
شیشه‌آلات آزمایشگاهی در بخش‌های مختلفی که افراد با نمونه‌های آزمایشگاهی و صنعتی در تعامل هستند، کاربرد دارند و از تجهیزات ضروری آزمایشگاهی به حساب می‌آیند. لوازم استفاده شده در آزمایشگاه‌ها و صنایع مختلف بسیار متنوع و پرکاربرد هستند و نیاز به کیفیت بسیار بالا دارند.

انواع شیشه‌آلات آزمایشگاهی
 

ظروف آزمایشگاهی به صورت مختلف در اندازه و شکل¬های متنوع تولید می‌شوند. برخی از این ظروف می‌توانند دمای بالایی را تحمل کنند مانند دکانتورها، بالن تقطیر، مبرد مارپیچ و غیره. همچنین، شیشه‌آلات آزمایشگاهی در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شوند، که از شیشه‌های کوچک آزمایشگاهی تا شیشه‌های بزرگ برای کاربردهای مختلف می¬باشند.
    بشر (لیوان آزمایشگاهی) برای برداشت حجم مشخصی از محلول، گرم کردن و حل مواد مورد استفاده قرار می¬گیرد. در بازار بشرها در سایزهای مختلف وجود دارد.
    استوانه مدرج (مزور) برای اندازه‌گیری حجم معینی از مایعات مختلف استفاده می‌شود.
    قیف برای صاف کردن و انتقال مایعات از یک ظرف به ظرف دیگر استفاده می‌شود.
    لوله آزمایش برای نگهداری و گرم‌کردن محلول‌ها و مایعات استفاده می‌شود.
    قیف جداکننده برای جداکردن مایعات مانند آب و نفت استفاده می‌شود.
    شیشه‌ساعت برای تبخیر سریع مایعات و محلول‌ها استفاده می‌شود.
    بالن حجم‌سنجی برای رقیق کردن محلول‌ها استفاده می‌شود.
    ارلن مایر نوعی ظرف مخلوطی است که برای گرم‌کردن، همزدن و نگهداری مایعات و محلول‌ها استفاده می‌شود.
    پیپت: برای انتقال دقیق حجم‌های کوچک از مایعات.
    بورت: برای تزریق و خروج مایعات به و از سیستم‌ها.
    پتری دیش: برای رشد و کشت باکتری‌ها و سلول‌ها.
    پیست: برای تجزیه و تحلیل مواد شیمیایی.
    دسیکاتور: برای تخمیر و رشد میکروارگانیسم‌ها.
    شیشه پودری دهان گشاد: برای تجزیه و تحلیل مواد شیمیایی به صورت پودر.
    شیشه مایع دهان تنگ: برای نگهداری مواد شیمیایی و محلول‌ها با حجم کم.
    میکروتیوب: برای نگهداری و آزمایش با حجم کوچک.
در بازار، برندها و شرکت‌های مختلفی وجود دارند که شیشه‌آلات آزمایشگاهی با کیفیت تولید می‌کنند. برخی از معروف‌ترین برندها عبارتند از: انگلستان، شات دوران آلمانی، ایزو لب، زیماکس، سوپر تک، گاما لب، گلاسکو، وی تک و ویل انگلیس. این برندها محصولات آزمایشگاهی با کیفیت بالا تولید می‌کنند.

انواع جنس شیشه

•    شیشه بوروسیلیکات: استفاده در تولید انواع ظروف آزمایشگاهی، لوازم پخت‌وپز و تجهیزات پزشکی.
•    شیشه کوارتز: تحمل دماهای بالا و کاربرد در بخش‌های خاصی از طیف الکترومغناطیسی.
•    شیشه متخلخل: استفاده برای فیلتر کردن مواد مختلف در آزمایشگاه.
•    شیشه سیلان شده: استفاده در کشت سلولی و جلوگیری از چسبیدن مواد آلی.

انواع برند شیشه¬آلات آزمایشگاهی
 

در بازار ظروف آزمایشگاهی، برندهای مختلفی وجود دارند که شیشه‌آلات آزمایشگاهی تولید می‌کنند. برخی از این برندها در اروپا مستقر هستند و به عنوان برندهای با کیفیت بحساب می¬آیند. در حالی که برخی دیگر در ایران یا چین فعالیت می‌کنند و ممکن است برخی از محصولات آن‌ها با برندهای معروف مانند دوران و زیماکس تولید شوند.
معروفترین برندهای اروپایی ظروف آزمایشگاهی عبارتند از:
•    شات دوران (Schott Duran) آلمان
•    پیرکس (Pyrex) انگلستان
•    تی جی آی (TGI) آلمان
•    کوئیک فیت (Quickfit) انگلستان
•    زیماکس (Simax) چک
•    اپندورف (Eppendorf) آلمان
همچنین، برندهای معروف دیگری نیز وجود دارند که محصولات آزمایشگاهی تولید می‌کنند، از جمله:
•    یونی گلس (Uniglass) چین
•    بوروسیل (Borosil) هند
•    پلی لب (Polylab) هند
این برندها نیز در صنعت ظروف آزمایشگاهی شناخته شده اند.

روش انتخاب شیشه های آزمایشگاهی
 

شیشه‌های آزمایشگاهی به دلیل حساسیت فیزیکی، شیمیایی و حرارتی خاصی که دارند، در انواع مختلفی عرضه می‌شوند و باید به گونه‌ای ساخته شوند که در مقابل واکنش‌های شیمیایی و فیزیکی برای استفاده‌کننده هیچ خطری ایجاد نکنند و همچنین در برابر تغییرات دمایی و حرارتی مقاومت لازم را داشته باشند و به سرعت شکسته نشوند.

نحوه¬ی استفاده از شیشه آلات آزمایشگاهی
 

با استفاده از شیشه‌آلات و لوازم آزمایشگاهی باید مواظب بود و احتیاط کافی را رعایت کرد. برای این منظور، کاربران باید مهارت لازم برای کار با دستگاه‌ها و وسایل را داشته باشند تا خودشان و وسایل آسیبی نبینند. همچنین، پس از هر بار استفاده، شیشه‌آلات و لوازم را ضدعفونی کنید.

بهترین مدل شیشه¬آلات آزمایشگاهی
 

شیشه‌های آزمایشگاهی به دلیل حساسیت فیزیکی، شیمیایی و حرارتی خاصی که دارند، در انواع مختلفی تولید می‌شوند. همانطور که بیان شد، این شیشه‌ها باید به گونه‌ای ساخته شوند که در برابر واکنش‌های شیمیایی و فیزیکی هیچ خطری برای کاربر ایجاد نکنند و همچنین در برابر تغییرات دمایی و حرارتی مقاومت لازم را داشته باشند و به راحتی شکسته نشوند.
بشر، لوله آزمایشی، پیپت، بورت، استوانه مدرج، پتری دیش، پیست، دسیکاتور، قیف، شیشه پودری دهان گشاد، شیشه مایع دهان تنگ و میکروتیوب از جمله پرکاربردترین شیشه‌های آزمایشگاهی هستند. هر یک از این شیشه‌ها کاربردهای خاص خود را دارند. 

نکات ایمنی در مورد شیشه آلات آزمایشگاهی
 

در استفاده از شیشه‌های آزمایشگاهی، باید محدودیت‌های شیشه در برابر شوک‌های مکانیکی و گرمایی را در نظر بگیرید. همچنین، از انجام اقدامات ایمنی لازم اطمینان حاصل کنید. در آزمایش‌های گرمایی مانند رقیق کردن سولفوریک اسید، مطمئن شوید که واکنش در ظرف مناسبی انجام می‌شود. همچنین، شیشه‌های آزمایشگاهی را هرگز در معرض تغییرات ناگهانی دما یا فشار قرار ندهید.

نحوه¬ی تشخیص ظروف شیشه ای آزمایشگاهی اصل از غیر اصل
 

برای تشخیص ظروف غیراصلی در ظروف اندازه‌گیری مانند بورت، بالن، استوانه مدرج و پیپت، می‌توانید یک حجم مشخصی از یک مایع تهیه کنید و آن را در ظرف مورد نظر ریخته تا دقت ظرف را مشخص کنید. ظروف با برند‌های مختلف دارای اندازه‌ها و حجم‌های متفاوتی هستند.
در مورد سایر ظروفی که بیشتر برای انتقال حرارت استفاده می‌شوند مانند بشر، ارلن، بالن ته گرد و ته صاف، کندانسور، قیف شیشه‌ای و دکانتور، راه حل تشخیص از طریق استفاده از گرما است. یک روش شوک حرارتی (تا حدود ۱۰۰ درجه سانتیگراد) و روش دیگر، افزایش دمای ظرف تا دمای ذوب آن است.

سخن آخر
 

در نهایت، شیشه‌آلات آزمایشگاهی به عنوان ستون اصلی علم آزمایشگاهی، نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند. انتخاب صحیح و استفاده ایمن از شیشه‌آلات آزمایشگاهی از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و حرارتی آن‌ها، می‌توان از دقت و نتایج درست در آزمایش‌ها و تحقیقات خود بهره‌برد.
 بنابراین، در طراحی آزمایشگاه‌ها و تجهیزات آزمایشگاهی، باید در انتخاب و استفاده از شیشه‌آلات آزمایشگاهی توجه کافی را داشته باشید.

سوالات متداول

1. شیشه‌آلات آزمایشگاهی چگونه تمیز می‌شوند؟
برای تمیز کردن شیشه‌آلات آزمایشگاهی، ابتدا باید آنها را از آلودگی‌ها و مواد باقی‌مانده پاک کنید. برای این کار می‌توانید از آب و مایع ظرفشویی استفاده کنید و سپس با آبکشی دقیق آنها را شستشو دهید. همچنین، برای از بین بردن اثرات چربی و روغن روی شیشه‌ها، می‌توانید از الکل معمولی یا الکل ایزوپروپیلی استفاده کنید.

2. آیا شیشه‌آلات آزمایشگاهی قابل بازیافت هستند؟
بله، شیشه‌آلات آزمایشگاهی قابلیت بازیافت دارند. بازیافت شیشه‌های آزمایشگاهی باعث کاهش مصرف منابع طبیعی و حفظ محیط زیست می‌شود. شیشه‌های قابل بازیافت معمولاً به مراکز بازیافت شیشه تحویل داده می‌شوند.

3. آیا می‌توان شیشه‌آلات آزمایشگاهی را تحت حرارت قرار داد؟
بله، شیشه‌آلات آزمایشگاهی معمولاً قابلیت تحمل دماهای بالا و پایین را دارند. شیشه‌های بوروسیلیکاتی، مانند شیشه‌های Pyrex، معمولاً مقاومت حرارتی بالایی دارند و می‌توانند در دماهای بالا تا حدود ۵۰۰ درجه سانتیگراد مورد استفاده قرار بگیرند. با این حال، برای استفاده در دماهای بسیار بالا، مانند آزمایشات حرارتی، بهتر است از شیشه‌های کوارتز استفاده شود که قابلیت تحمل دماهای بالاتر را دارند.

4. آیا شیشه‌آلات آزمایشگاهی شکستنی هستند؟
بله، شیشه‌آلات آزمایشگاهی ممکن است در صورت ضربه خوردن یا تحمل فشار شدید شکسته شوند. بنابراین، برای جلوگیری از شکستن شیشه‌ها و تأمین ایمنی، باید از آنها با مراقبت و دقت استفاده کرد و در صورت شکستن، قطعات شیشه‌های شکسته را به‌طور صحیح دور انداخت.