سکوبندی آزمایشگاهی

سکوبندی آزمایشگاهی یک جزء بسیار حیاتی و اساسی در ساختار و طراحی هر آزمایشگاه علمی است. این اجزاء تأثیر مستقیم بر عملکرد آزمایشگاه و ایمنی پرسنل دارند. سکوبندی‌ها به صورت معمول باید با استانداردهای دقیقی طراحی و ساخته شوند تا از ایمنی و بهره‌وری در انجام آزمایش‌ها اطمینان حاصل شود. 
ضرورت توجه به جزئیات در انتخاب مواد ساختمانی، ابعاد مناسب، نصب صحیح، و تجهیزات جانبی نیز از جمله مسائل مهم در طراحی و استفاده از سکوبندی‌های آزمایشگاهی است. سکوبندی‌ها باید نیازهای خاص هر آزمایشگاه را برآورده کنند و به عنوان محیطی کارآمد و ایمن برای اجرای آزمایش‌ها و تحقیقات علمی عمل کنند.

اجزای سکوبندی آزمایشگاهی

بطور کلی سکوبندی آزمایشگاهی از سه بخش اصلی تشکیل شده است. این دسته بندی شامل اسکلت (فریم)، صفحه رویی و همچنین کابینت (یونیت) می باشد و در مجموع می توان لیست کلی این تجهیزات را به صورت زیر بیان کرد؛

•    سکوی آزمایشگاهی
•    میز توزین
•    سینک و شیرآلات آزمایشگاهی
•    مبلمان آزمایشگاهی
•    کابینت های نگهداری مواد
•    پارتیشن

سکوبندی آزمایشگاهی یک طرفه

سکوبندی آزمایشگاهی یکطرفه (میز یکطرفه آزمایشگاهی) یکی از پرکاربردترین انواع سکوبندی آزمایشگاهی و کابینت در محیط آزمایشگاه است. این نوع سکوبندی به کارمندان امکان استفاده از یک طرف را می‌دهد و معمولاً دارای ابعادی به عرض 60 تا 80 سانتیمتر و ارتفاعی به ارتفاع 85 تا 90 سانتیمتر است. 
سطح این کابینت معمولاً از جنس‌هایی مانند سنگ گرانیت، استیل، اپوکسی رزین، سرامیک ضد اسید و HPL (فرمیکا) ساخته می‌شود و دارای امکاناتی نظیر نصب سینک، شیرآلات آزمایشگاهی و پریز برق می‌باشد.

سکوبندی آزمایشگاهی دو طرفه (جزیره)

سکوی دوطرفه آزمایشگاهی (میز دو طرفه) یا جزیره آزمایشگاهی نیز یک نوع دیگر از کابینت آزمایشگاهی است که در وسط محیط آزمایشگاه نصب می‌شود و امکان استفاده از دو طرف را برای کارمندان فراهم می‌کند. این نوع سکوبندی نیز دارای ابعادی به ارتفاع 85 تا 90 سانتیمتر و عرض 120 تا 160 سانتیمتر است.
 صفحه روی این کابینت معمولاً از جنس‌هایی نظیر سنگ گرانیت، اپوکسی رزین، استیل، HPL (فرمیکا) و سرامیک ضد اسید ساخته می‌شود. این نوع سکوبندی دارای امکانات نصب سینک، شیرآلات آزمایشگاهی و پریز برق است و امکان استفاده از تجهیزات آزمایشگاهی و سینک را به صورت دوطرفه برای کاربران فراهم می‌کند. جنس صفحه رویی سکو یکی از عوامل مهم تعیین‌کننده قیمت این نوع سکوبندی آزمایشگاه است.

نکات مهم در طراحی سکوبندی آزمایشگاهی

در طراحی سکوبندی آزمایشگاهی، موارد زیر بسیار حائز اهمیت می‌باشند:
1.    ایمنی بالا: در ابتدا، ایجاد محیطی کاملاً ایمن برای کاربران از اهمیت بالایی برخوردار است. این شامل ایمنی در مقابل خطرات شیمیایی، فیزیکی و ایمنی کارمندان در محیط آزمایشگاه می‌شود.
2.    کاربری آسان: طراحی سکوبندی آزمایشگاهی باید برای پرسنل آسان و کارآمد باشد. کاربران باید بتوانند به راحتی به تجهیزات دسترسی داشته باشند.
3.    تمیزی و ضدعفونی: سطح سکوبندی آزمایشگاهی باید طراحی شود تا تمیز کردن و ضدعفونی ساده واقع شود. درزها و شکاف‌های سطح کار باید به حداقل رسیده و از متریال مناسبی ساخته شوند.
4.    اتصال به تاسیسات: سکوبندی آزمایشگاهی باید دارای اتصالات لازم به تاسیسات تخصصی باشد، از جمله سیستم‌های فیلتراسیون و خروجی هود‌های آزمایشگاهی و فاضلاب.
5.    دسترسی آسان: دسترسی به زیرساخت‌های تاسیساتی و الکتریکی باید آسان باشد تا در صورت نیاز به تعمیر و نگهداری، این کارها با کمترین مشکل انجام شود.
6.    قابلیت تغییر و جابه‌جایی: سکوبندی باید به صورت مدولار طراحی شود تا امکان تغییر در چیدمان و جابه‌جایی آن وجود داشته باشد.
7.    ابعاد استاندارد: ابعاد سکوبندی آزمایشگاهی باید مطابق با استانداردها و الزامات آزمایشگاه‌ها باشد.
8.    مقاومت: سکوبندی باید مقاومت بالایی در برابر خوردگی، آسیب‌های فیزیکی و شیمیایی داشته باشد.
9.    طراحی جذاب: طراحی ظاهری سکوبندی نیز باید مناسب و دلنشین باشد تا به زیبایی و آراستگی آزمایشگاه افزوده شود.

ساختار استاندارد سکوبندی آزمایشگاهی

این ساختار عموما به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

سکوبندی آزمایشگاهی یک طرفه (شامل سکوبندی‌های خطی یا با شکل U) و سکوبندی آزمایشگاهی دوطرفه (شامل سکوبندی‌های جزیره یا island).

طبق استانداردهای آزمایشگاهی، فواصل بین سکوها باید به حداقل 60 سانتیمتر رسیده و تا از ایمنی کاربران پایین‌تر نشود. همچنین، فضاهای ورودی و خروجی سکوبندی و همچنین فضاهای استفاده اضطراری باید حداقل 90 سانتیمتر الی 1 متر عرض داشته تا کاربران بتوانند به ایمنی از آن عبور و مرور کنند.

واضح است که در طراحی سکوبندی آزمایشگاهی ، ایمنی پرسنل یک اهمیت بسیار بالا دارد. بنابراین، استفاده از استانداردهای ایمنی و رعایت مقررات مرتبط با کار در آزمایشگاه بسیار حیاتی است. طراحی باید به گونه‌ای انجام شود که حتی برای افرادی که  آموزش کافی برای کار در آزمایشگاه ندیده‌اند، خطر نداشته باشد.

انواع کابینت‌های آزمایشگاهی

1. کابینت‌های زمینی:
کابینت‌های زمینی بر روی زمین نصب می‌شوند و معمولاً از سطح بالایی آن‌ها به عنوان میز کار استفاده می‌شود. این نوع کابینت‌ها می‌توانند دارای پایه‌های قابل تنظیم باشند، و پایه‌ها ممکن است چرخ‌دار باشند. برخی از کابینت‌های زمینی دارای بدنه معلق هستند و به وسیله پیچ‌هایی به دیوار متصل می‌شوند تا از حرکت ناخواسته جلوگیری شود.

2. کابینت‌های دیواری:
این نوع کابینت‌ها در بخش فوقانی آزمایشگاه و به دیوار نصب می‌شوند. از این نوع کابینت‌ها برای نگهداری مواد سبک و بی‌خطر استفاده می‌شود. این کابینت‌ها معمولاً بالای سطح میز کار قرار می‌گیرند و می‌توانند دارای درب‌های شیشه‌ای باشند تا بدون نیاز به باز کردن درب، محتویات داخلی را تشخیص دهید. باید دقت شود که از شیشه‌ها و قاب‌های ضد‌زلزله در کابینت‌های دیواری استفاده شود تا در صورت وقوع حادثه، از شکستن شیشه‌ها جلوگیری شود. همچنین، عمق کابینت‌های دیواری باید از عمق کابینت‌های زمینی کمتر باشد تا از برخورد سر پرسنل در هنگام کار با کابینت‌ها جلوگیری شود.

جنس کابینت‌ها

قبلا در آزمایشگاه‌ها از کابینت‌های فلزی استفاده می‌شد، اما امروزه برخی آزمایشگاه‌ها به دلیل نیاز به استریل‌سازی، از کابینت‌های با جنس استیل ضدزنگ استفاده می‌کنند. همچنین، بیشترین نوع ماده مصرفی در کابینت‌ها امروزه PVC یا کابینت‌های چوبی با پوشش PVC استفاده می‌شود. 
این نوع کابینت‌ها بسیار مقاوم بوده و فرسایش بسیار کمی دارند. در بعضی موارد از کابینت‌های MDF نیز استفاده می‌شود، اما مقاومت آن‌ها به رطوبت و آب کمتر است و قابلیت استریل بودن کابینت‌های استیل را ندارند و بیشتر به دلیل ظاهر و قیمت کمتر از آن‌ها استفاده می‌شود.

انتخاب سینک و شیرآلات آزمایشگاهی

وجود یک سینک آزمایشگاهی مناسب یکی از نیازهای اساسی در یک آزمایشگاه است. قسمت شستشو که شامل سینک و تاسیسات لوله‌کشی آن است، می‌تواند بخشی از سکوبندی کلی آزمایشگاه یا بخش مستقلی باشد. انتخاب سینک مناسب بسیار مهم است و جنس و عمق سینک در این مسئله اهمیت دارد. معمولاً سینک‌ها از موادی ساخته می‌شوند که مقاومت زیادی در برابر اسیدها و بازها داشته و ضدزنگ باشند.

سینک‌های آزمایشگاهی که در بازار موجود هستند، بسته به نوع و میزان مقاومت مورد نیاز و نوع آزمایشگاه مورد استفاده، می‌توانند از موادی مانند پلی‌پروپیلن، سرامیک آزمایشگاهی و اپوکسی آزمایشگاهی ساخته شوند. سینک‌ها باید دارای عمق حدود 20 تا 30 سانتیمتر باشند تا از ریختن مایعات بر روی سطح کار یا پرسنل در حال کار جلوگیری شود.

تعیین ابعاد و تعداد سینک‌ها باید با توجه به نوع مواد مصرفی، اندازه اشیایی که قرار است شسته شوند، تعداد پرسنل آزمایشگاه و حجم استفاده از سینک‌ها انجام شود.

دلیل استفاده از سکوبندی آزمایشگاهی

استفاده از سکوبندی در آزمایشگاهها از اهمیت بسزایی برخوردار است. از یک سو، این اهمیت مربوط به ایمنی و سلامت پرسنل آزمایشگاه است. ساختار و طراحی سکوبندی باید به گونه‌ای باشد که به کارمندان امکان کارآیی و ایمنی را بدهد. در واقع، سکوبندی آزمایشگاهی به عنوان یک حائز اهمیت مهم در حفظ و ذخیره‌سازی مواد شیمیایی عمل می‌کند. 
از سوی دیگر، استفاده از سکوبندی‌های اصولی و حرفه‌ای می‌تواند از مشکلاتی نظیر فرسایش و تغییرات شیمیایی در تجهیزات آزمایشگاه جلوگیری کند. همچنین، با رعایت استانداردهای مرتبط، می‌توان از عواقب منفی ناشی از مواد خطرناک و حوادث احتمالی جلوگیری کرد و به ایمنی کارمندان و سلامت آن‌ها اهمیت بیشتری داد. 
در نهایت، سکوبندی به عنوان یک جزء ضروری در مدیریت یک آزمایشگاه به کار می‌رود تا ایمنی، دقت، و کیفیت آزمایش‌ها و تحقیقات تضمین شود. جهت دریافت مشاوره برای طراحی سکوبندی آزمایشگاهی با گروه کیان پرتو تجهیز تماس حاصل فرمایید.

سخن آخر

در پایان، باید تاکید کرد که سکوبندی آزمایشگاهی نقش بسیار مهمی در تضمین ایمنی پرسنل و دقت در انجام آزمایش‌ها و تحقیقات علمی دارد. طراحی دقیق و اجرای صحیح این عناصر تأثیر مستقیمی بر بهره‌وری و کیفیت نتایج آزمایش‌ها دارد.
 همچنین، استفاده از استانداردها و مقررات ایمنی مرتبط با آزمایشگاه امری بسیار حیاتی است. در نهایت، سکوبندی‌های آزمایشگاهی باید تا حد ممکن به نیازهای خاص هر آزمایشگاه پاسخ دهند و به عنوان یک عنصر کلان در موفقیت علمی و پژوهشی محیط آزمایشگاه عمل کنند.

سوالات متداول

1.    چرا سکوبندی آزمایشگاهی مهم است؟
سکوبندی آزمایشگاهی برای ایجاد یک محیط کارآمد، ایمن، و دقیق در آزمایشگاه‌ها بسیار حیاتی است. این اجزاء تأثیر مستقیمی بر بهره‌وری آزمایش‌ها و ایمنی پرسنل دارند.

2.    چه چیزهایی در طراحی سکوبندی باید در نظر گرفته شود؟
در طراحی سکوبندی باید به مسائلی نظیر ایمنی، کاربری آسان برای پرسنل، امکان تمیزی و ضدعفونی کردن، دسترسی به تاسیسات تخصصی، قابلیت تعمیر در چیدمان، مقاومت در برابر آسیب‌های مختلف، و استفاده از مواد مناسب توجه کرد.

3.    چگونه می‌توان سینک مناسب برای آزمایشگاه انتخاب کرد؟
انتخاب سینک مناسب باید بر اساس نوع آزمایش‌ها، میزان مقاومت در برابر اسیدها و بازها، و نیاز به عمق سینک صورت گیرد. سینک‌ها معمولاً از موادی مانند پلی‌پروپیلن، سرامیک آزمایشگاهی، و اپوکسی آزمایشگاهی ساخته می‌شوند.

4.    چه تعداد و ابعاد سینک برای یک آزمایشگاه مناسب هستند؟
تعداد و ابعاد سینک‌ها باید با توجه به نوع مواد مصرفی، اندازه اشیا، تعداد پرسنل، و حجم استفاده از سینک‌ها تعیین شود. به عبارت دقیق‌تر، سینک‌ها باید نیازهای خاص هر آزمایشگاه را برآورده کنند.

5.    چرا استفاده از استانداردها و مقررات ایمنی در طراحی سکوبندی آزمایشگاهی مهم است؟
استفاده از استانداردها و مقررات ایمنی در طراحی سکوبندی آزمایشگاهی از اهمیت بسیاری برخوردار است. این استانداردها به ایمنی پرسنل، حفظ محیط آزمایشگاه، و جلوگیری از وقوع حوادث کمک می‌کنند.